Zachowywanie nadrzędnych wartości jest jedną z najważniejszych cech trwałych wielkich przedsiębiorstw. James C. Collins, Od dobrego do wielkiego.
Znaczenie wartości w życiu przedsiębiorstw było dostrzegane przez wybitnych liderów biznesu i praktykowane w działalności przedsiębiorstw od dawna. Robert Wood Johnson, prezes Johnson & Johnson w latach 1932-1963, sformułował w 1943 roku Credo firmy, które w niezmienionej formie obowiązuje do dziś. Credo podkreśla odpowiedzialność firmy wobec użytkowników jej produktów, zobowiązując do zapewnienia wysokiej jakości i uczciwych cen. Firma ma obowiązek traktować swoich pracowników z szacunkiem i zapewniać im godziwe wynagrodzenie. Odpowiada również za ochronę środowiska i dobro społeczności, w której działa. Credo jest najważniejszym dokumentem strategicznym Johnson & Johnson, a jego znaczenie dla firmy podkreśla współczesny wstęp do tego dokumentu: „Credo, co po łacinie oznacza 'wierzę’. W Johnson & Johnson wierzymy w wartości zawarte w naszym Credo, uważamy je za fundament filozofii naszej firmy i bazę naszych działań”.
Badania przeprowadzone w latach 80. XX wieku przez Thomas J. Petersa i Roberta H. Watermana, opublikowane w książce W poszukiwaniu doskonałości w biznesie, która stała się światowym bestselerem oraz późniejsze prace Jamesa C. Collinsa i Jerry’ego I. Porrasa, przedstawione w książce Wizjonerskie organizacje. Praktyki zarządzania najlepszych firm, nie pozostawiają wątpliwości, że najlepsze i najdłużej prosperujące firmy kierują się indywidualnie określonymi wartościami.
Peters i Waterman mówią, że „Gdyby poproszono nas o jedną, uniwersalną radę dla kierownictwa przedsiębiorstw, moglibyśmy powiedzieć: <Stwórzcie własny system wartości>”. Badania Collinsa i Porrasa, potwierdzają, że „nadrzędne wartości są kluczowe dla osiągnięcia trwałego sukcesu przedsiębiorstwa.” Ich publikacje i pragnienie naśladowania tych wzorców działania przyczyniły się do rozpowszechnienia idei wartości firmowych, najpierw w Stanach Zjednoczonych, a następnie w Europie Zachodniej. W Polsce również obserwuje się szybki wzrost liczby firm definiujących własny system wartości. Raport 'Corporate Values 2009′ pokazuje, że systemy wartości w przedsiębiorstwach stały się powszechne w krajach rozwiniętych, a ich popularność rośnie również w krajach rozwijających się.
Wartości zasadnicze, znane również jako kanon lub kodeks wartości przedsiębiorstwa, stały się popularne, a większość firm działających w rozwiniętych gospodarkach rynkowych deklaruje posiadanie zdefiniowanego systemu wartości. Wizjonerskie organizacje, czyli te najlepsze z najlepszych przedsiębiorstw, charakteryzują się jasno zdefiniowanym zestawem nadrzędnych wartości, które utrzymują nienaruszone przez długi czas, podobnie jak ich główny cel istnienia – misję. Tymczasem ich strategie i praktyki operacyjne są elastycznie dostosowywane do zmieniającego się świata
Zaskakujące, ale nie istnieje uniwersalny kanon wartości, który byłby obowiązujący dla wszystkich. Wartości uznane za nadrzędne przez poszczególne firmy często nie znajdują się w zestawie wartości innych przedsiębiorstw. To właśnie w indywidualnym wyborze wartości i ich unikalności tkwi siła wyróżniająca wspaniałe przedsiębiorstwa. Pomimo, często istotnych różnic semantycznych, wartości przedsiębiorstw można podzielić na kilka fundamentalnych kategorii, od wartości zawodowych, poprzez wartości behawioralne, aż po wartości społecznościowe.
Wartości zawodowe stanowią fundament, na którym budowana jest oferta przedsiębiorstwa oraz jego główna działalność. Elementy takie jak zaufanie, doskonałość, satysfakcja klienta, jakość, sprawność, efektywność, reputacja czy profesjonalizm są kluczowe dla zapewnienia wysokiej jakości produktów i usług. Wartości te podkreślają znaczenie ciągłego dążenia do doskonalenia, zarządzania wiedzą oraz skutecznego organizowania pracy.
Wartości rywalizacji odzwierciedlają „miękkie” źródła sukcesu, takie jak ambicja, przedsiębiorczość, innowacyjność, entuzjazm, zaangażowanie, determinacja, inicjatywa, czy duch walki, stanowią o wysokiej konkurencyjności przedsiębiorstwa. Te wartości motywują do poszukiwania nowych rozwiązań, przewidywania zmian na rynku i aktywnego dążenia do sukcesu.
Wartości behawioralne są związane z codziennym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i jego pracowników. Adaptacja, autentyczność, indywidualizm, pasja, duma, prostota, otwartość na zmianę, oraz zaangażowanie zespołu wpływają na atmosferę pracy, innowacyjność oraz efektywność działania.
Wartości społeczne ukazują stosunek przedsiębiorstwa do otoczenia i środowiska. Odpowiedzialność społeczna, ochrona środowiska i zrównoważony rozwój są wyrazem świadomego i etycznego podejścia do biznesu.
Wartości relacyjne dotyczą sposobu, w jaki przedsiębiorstwo komunikuje się i współpracuje z otoczeniem. Szacunek, partnerstwo, harmonia i bliskość z klientami i partnerami biznesowymi są kluczowe dla budowania trwałych relacji.
Wartości spełnienia odnoszą się do odczuć i cech indywidualnych pracowników, takich jak przyjemność z pracy, wrażliwość, humanizm, rozwój osobisty czy talent. Są one niezbędne dla motywacji i satysfakcji zawodowej.
Wartości moralne i społecznościowe podkreślają znaczenie etyki, lojalności, demokracji, różnorodności i inkluzywności, równości i integracji w działaniach przedsiębiorstwa. Są one fundamentem dla budowania zaufania i wiarygodności na rynku.
Wartości są definiowane w różnoraki sposób. Nawet, gdy mają taką samą nazwę, ich szczegółowe korporacyjne definicje mogą się różnić. W ten sposób świat wartości przedsiębiorstw jest niezwykle zróżnicowany, pełen niuansów i odcieni, co sprawia, że każda firma posiada swój indywidualny i niepowtarzalny zestaw wartości.
Wartości, wokół których skupiają się współczesne przedsiębiorstwa, stanowią nie tylko fundament ich działalności, ale również są odzwierciedleniem ich misji i wizji. Rozumienie i wdrażanie tych wartości w praktyce biznesowej jest kluczowe dla osiągnięcia sukcesu, zrównoważonego rozwoju oraz budowania pozytywnych relacji z otoczeniem. W obliczu ciągłych zmian i wyzwań, wartości te stanowią kompas, który pomaga przedsiębiorstwom nawigować w złożonym środowisku biznesowym. Wartości firmy, definiowane jako nadrzędne, wspólne wartości, system przekonań, credo, filozofia działania, są uznawane za krytyczny czynnik sukcesu w długiej perspektywie.
W skali międzynarodowej blisko 80% badanych firm deklaruje posiadanie określonego systemu wartości. Najczęściej spotykany zestaw wartości obejmuje od 3 do 5 pozycji i co zaskakujące są one bardzo zróżnicowane. Firmy, określając wartości istotne dla swojej tożsamości, używają bardzo różnych określeń. Niemniej jednak, bliższe przyjrzenie się firmom deklarującym posiadanie systemu wartości wskazuje, że dla wielu z nich może to być raczej kwestia mody czy obowiązku, niż głęboko zakorzenionej praktyki.
System wartości, który istnieje tylko na papierze, nie wnosi nic do organizacji, a nawet może być szkodliwy, prowadząc do obłudy i zakłamania. Przykładem jest amerykańska firma Enron, której upadek w wyniku skandalu finansowego stanowił zaprzeczenie głoszonych przez nią wartości takich jak otwartość, poszanowanie innych, prawość i perfekcja. Enron nie jest w tej kwestii wyjątkiem. W wielu przypadkach wdrażaniem systemów wartości rządzi dążenie do poprawności politycznej, co redukuje je do narzędzia public relations i marketingu. Najważniejsze nie jest deklarowanie posiadania systemu wartości, ale sposób, w jaki te wartości są wcielane w życie organizacji.
Wartości firmowe są powszechnie deklarowane, często omawiane na szkoleniach i konferencjach biznesowych. Jednakże, wielu liderów biznesu nie traktuje ich jako integralnej części modelu biznesowego swojej firmy, uważając je nawet za przeciwieństwo twardych wskaźników i sprawdzonych tradycyjnych metod zarządzania, które, ich zdaniem, prowadzą do sukcesu. Biorąc pod uwagę tę wyraźną dysproporcję między świadomością a praktyką, wydaje się, że nadszedł czas, aby wartości firmowe przeszły z fazy popularyzacji do fazy realnej biznesowej relewancji.