Żyjemy w okresie rewolucyjnych zmian cywilizacyjnych społecznych i gospodarczych, które są rezultatem technologicznego hiperprzyśpieszenia. Signum temporis współczesności to przede wszystkim niepewność, brak stabilizacji jako norma i ciągła zmiana jako codzienność. Przyszłość stała się nieprzewidywalna. Szaleńcza konkurencja w każdej dziedzinie powoduje, że ogarnia nas na strach i paraliżuje stres. Wbrew własnej woli bierzemy udział w permanentnym wyścigu szczurów. Wygrana w jednym biegu niczego nie zmienia, bo natychmiast zaczyna się kolejny wyścig. Nasza podróż przez życie jest nieustannym zmaganiem się z trudnościami. Szukamy celu i sposobu na zachowanie właściwego kierunku. Uporządkowany wewnętrzny świat przekonań i wartości wzmacnia naszą odporność na niepowodzenia, uczy cieszyć się małymi sukcesami.
Encyklopedyczna definicja wartości mówi, że wartość oznacza wszystko to co cenne i godne pożądania, co stanowi cel ludzkich dążeń. W praktyce wartości to przekonania dotyczące preferowanych sposobów postępowania oraz celów życiowych, które kształtują nasze postawy zachowania i sposób podejmowania decyzji.
Nasze życie jest nieustannym zmaganiem się z trudnościami. Uporządkowany wewnętrzny świat przekonań, idei i wartości wzmacnia naszą odporność na niepowodzenia, uczy cieszyć się i doceniać małe sukcesy, pozwala lepiej kontrolować sprawy, na które możemy mieć realny wpływ. Wartości jako ramy naszych myśli, postaw i zachowań, składają się na spójny system, który pozwala nam przetrwać, a nawet więcej – osiągnąć szczęście w życiu osobistym oraz sukces i satysfakcję w pracy zawodowej. Wartości określają, jak żyjemy, dokąd zmierzamy i jaki jest nasz stosunek do innych, praktykowane konsekwentnie. System wartości jest pochodną naszych potrzeb, edukacji, etosu społecznego, indywidualnych fascynacji i przekonań. Kształtuje się przez całe życie, ale jego fundamenty powstają w czasach młodości i okresie wieku średniego. Ogromny wpływ na indywidualny system wartości ma rodzina i edukacja. Samoświadomość pomaga zidentyfikować i określić własny system wartości, to co dla każdego z nas jest najważniejsze. Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa, wymaga pewnego wysiłku, ale pozwala określić kim w rzeczywistości jesteśmy i dokąd zmierzamy, jaka będzie nasza postawa na dalszej drodze życia.
Wartości odgrywają ogromną rolę w ludzkim życiu. Świat wartości jest ważną częścią kultury w jakiej żyje człowiek, stanowi rzeczywistość, do której musi się odnieść. Wartości pobudzają i kształtują świadomość, motywują do aktywności, wytyczają cele działań, integrują ludzi i scalają społeczeństwa, stymulują, ukierunkowują i stabilizują rozwój. Człowiek, zatem żyje w świecie wartości, które są częścią jego osobowości i go otaczają, ale różny jest jego stosunek do nich. Żyjąc według wartości człowiek czyni swoje życie sensownym. Życie bez wartości jest niemożliwe, bo to one stanowią kryterium wszelkich decyzji, ponieważ żadnej nie można podjąć bez wyraźnego osądu wartości.
Praktyczny wymiar wartości najlepiej jest widoczny przez pryzmat własnych doświadczeń. Dochodzenie do indywidualnego systemu wartości, tego co naprawdę ważne w życiu, zajęło mi wiele lat, a nawet dziś, nie mogę powiedzieć, że jest to proces definitywnie zakończony.
Wartości mojej młodości kształtowane były głównie przez dom rodzinny, edukację zdobywaną w szkole i samodzielnie oraz doświadczenia życiowe, w tym głównie sport. Najwyraźniej w tym czasie afirmowane wartości to praca, dążenie do doskonałości poprzez wiedzę, współpraca, zespołowość, solidarność, sprawiedliwość, uczciwość, odpowiedzialność, przyjaźń, otwarcie na świat i ludzi, ciekawe życie. Sprawy awansu zawodowego i materialnego wydawały mi się wówczas mało istotne, idealistyczne podejście do życia przeważało całkowicie, tak w myśleniu jak i w postępowaniu.
W okresie wieku średniego mój system wartości był już ukształtowany na bazie koncepcji platońskich cnót kardynalnych i imperatywu kategorycznego Immanuela Kanta, który jest bezwzględnie obowiązującym nakazem do działania moralnego. Platon, sformułował cnoty kardynalne w Państwie, wymieniając jako główne: mądrość, męstwo, wstrzemięźliwość i sprawiedliwość. Arystoteles rozwinął koncepcję cnót w Etyce nikomachejskiej, a spuściznę starożytnych filozofów przejął prawie w całości św. Tomasz z Akwinu.
W wieku dojrzałym, tak w odniesieniu do życia prywatnego, jak i zawodowego, natrafiłem na dylemat, czy cel uświęca środki? Rozstrzygając go na bazie mojego systemu wartości doszedłem do wniosku, że cel nie uświęca środków, bo w istocie Niccolo Machiavelli sprowadza klasyczny system wartości pod ziemię.
Cele życiowe, takie jak sukces zawodowy czy osobiste osiągnięcia, są niewątpliwie ważne. Jednakże, jeśli w ich dążeniu zapominamy o naszych wartościach, zasadach moralnych czy relacjach z innymi, możemy osiągnąć cel, ale stracić coś znacznie cenniejszego – naszą integralność i poczucie spełnienia.
„Każdy rozumie, że byłoby rzeczą chwalebną dotrzymywać wiary i postępować w życiu szczerze, a nie podstępnie. Jednak doświadczenie naszych czasów uczy, że tacy dokonali wielkich rzeczy, którzy mało przywiązywali wagi do dotrzymywania wiary, i którzy chytrze potrafili usidlić mózgi ludzkie, a w końcu wzięli przewagę nad tymi, którzy zaufali ich lojalności” – radzi Machiavelli w Księciu, który do dziś jest lekturą obowiązkową i inspiracją polityków kierowanych żądzą władzy i biznesmenów pobudzanych do działania niepohamowaną chciwością i nienasyconym pożądaniem zysku. Zasada, że cel uświęca środki zdobyła sobie szczególne uznanie w biznesie i polityce dla usprawiedliwienia zdobycia bądź utrzymania władzy i maksymalizacji zysku za wszelką cenę z pogwałceniem zasad etyki i moralności.
Wielu polityków i wiele państw, podobnie jak ludzi biznesu i przedsiębiorstw, zawdzięcza sukcesy hołdowaniu tej maksymie. Na szczęście nie wszyscy uznają ją za wskazanie dla swego życia i działania, a sukces, którego źródłem jest amoralizm, chciwość, hipokryzja, nieumiarkowanie, korupcja, jak pokazuje życie, jest przemijający. Spektakularne bankructwa i kryzysy wielkich przedsiębiorstw, uznawanych za ikony rozwiniętych gospodarczo krajów świata, miały swoje źródła w dążeniu do maksymalizacji zysku za wszelką cenę. Posługiwanie się swoistymi antywartościami, jak chciwość, próżność, dążenie do zysku za wszelką cenę, przekonanie, że cel uświęca środki, prędzej czy później prowadzą do katastrofy, często w otoczce skandalu. Życie według wartości i działanie biznesowe oparte na wartościach dają nadzieję na inny lepszy świat. Wartości są tak samo ważne w życiu prywatnym jak i w biznesie. Człowiekowi pozwalają żyć godnie i umrzeć w poczuciu spełnienia. Dla człowieka są głównym aspektem osobowości, w firmie decydują o kształtowaniu jej kultury organizacyjnej. Organizacji dają szansę na nieśmiertelność. Zapewniają utrzymanie równowagi wewnętrznej w okresach turbulencji i dają ciągle impulsy do rozwoju. Wartości mają zasadnicze znaczenie w naszym życiu, mają one także ogromną moc oddziaływania w biznesie i są to w dużej mierze takie same wartości
Bo nie można wychodząc do pracy zostawić wartości w domu zamykając za sobą drzwi, a w pracy posługiwać się całkiem innymi, często sprzecznymi z tymi, które określają naszą tożsamość
Czy wartości w biznesie są luksusem? Czy w biznesie nie chodzi przede wszystkim o to, by zarabiać pieniądze?
Wbrew rozpowszechnionej opinii, że liczy się tylko zysk, wartości w biznesie nie są luksusem, ale warunkiem koniecznym do przetrwania we współczesnej gospodarce. Misja i wartości są wzajemnie zależne, stanowią całość, na której opiera się kultura organizacyjna przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa z reguły przedstawiają swoją misję i wartości łącznie. Dążenia firm zmieniają się wraz ze zmianami w otaczającym świecie. Przywódcy odchodzą, produkty się starzeją, rynki się przeobrażają, pojawiają się nowe technologie. Zasadnicze wartości pozostają stałe i ciągle aktualne, są zwornikiem pomiędzy misją przedsiębiorstwa, określającą jasno sens jego istnienia, a wizją tego, czym firma chce być. Dobrze sformułowana misja i odpowiedni zestaw wartości są tak konkretne, że odkrywają sens istnienia firmy i zasady jej działania. Misja jest precyzyjnym oświadczeniem o wytyczonym celu, a wartości opisują zachowania, które pomagają go osiągnąć. Misja i wartości zasadnicze to najbardziej trwałe elementy architektury przedsiębiorstwa. Wizja przedsiębiorstwa zmienia się na skutek zagrożenia lub wyjątkowej szansy rozwoju; bywa nawet, że całkowicie i nieoczekiwanie. Pociąga za sobą reorientację strategii, która zwykle ewoluuje również pod wpływem megatrendów rozwoju społeczno-gospodarczego, przełomowych innowacji biznesowych, a także okazji rynkowych, kreowanych na przykład przez zmiany regulacji.
Realizacja misji, wizji i strategii działania przedsiębiorstwa wymaga od pracowników wyzwolenia pełnego potencjału umiejętności, entuzjazmu, energii, a niejednokrotnie poświęcenia. Nie jest to możliwe do osiągnięcia przy użyciu tradycyjnych metod zarządzania przez instrukcje i przez wyznaczanie celów. Wartości zasadnicze firmy mają przede wszystkim wymiar ludzki, odnoszą się do postaw i zachowań pracowników oraz menedżerów we wzajemnych relacjach, a także w relacjach z klientami, akcjonariuszami, dostawcami i szeroko rozumianym otoczeniem. Ale mają także wymiar formalny i przedmiotowy. Dotyczą procesów, procedur i oferowanych produktów. Jeśli na przykład firma mówi o partnerskich relacjach czy innowacyjnych produktach zaspokajających rzeczywiste potrzeby klientów, to musi się wystrzegać wykorzystywania dominującej pozycji w stosunku do klientów i dostawców, musi być przyjazna i sprawiedliwa, a oferowane produkty i usługi powinny kreować rzeczywistą wartość dla odbiorców. Wartości zasadnicze firmy muszą odzwierciedlać się w produktach i usługach oraz codziennych relacjach z klientami. Wartości są znakiem rozpoznawczym, DNA firmy, które stworzy trwałą przewagę strategiczną, a także efektywnym narzędziem zarządzania, gdy sprawimy, że będą obecne we wszystkich płaszczyznach decydujących o kulturze organizacji.
Moje przekonanie o znaczeniu wartości w życiu osobistym i biznesie to nie rezultat intelektualnych dywagacji, ale w głównej mierze suma doświadczeń i autorefleksja płynąca z wielu lat aktywnego życia i ponad trzydziestu lat pracy zawodowej. Przebiegłem trzydzieści maratonów, wspinałem się w Himalajach, Andach, Alpach, Karakorum, Kordylierach, na Alasce i Antarktydzie. Przejechałem obie Ameryki wzdłuż i wszerz, przeszedłem 780 kilometrów Camino de Santiago. Założyłem pięć własnych firm i kilkanaście start-upów, w ramach corporate venturing, kiedy pracowałem jako prezes i członek zarządu największych polskich przedsiębiorstw, w tym Powszechnego Banku Gospodarczego w Łodzi, Powszechnej Kasy Oszczędności, która zawdzięcza mi swoją obecną nazwę PKO Bank Polski, a także Banku Rozwoju Eksportu, znanego dziś po nazwą mBank. Kilka z nich osiągnęło spektakularny sukces (eService, PKO Leasing, mBank, MultiBank, BRE Ubezpieczenia), część projektów się nie powiodła (Golden Sand Bank, WealthSeed), i nie miałem z tym problemu, bo takie jest życie przedsiębiorcy poszukującego ciągle nowych wyzwań i działającego w często ekstremalnie szybko zmieniających się warunkach politycznych i gospodarczych.
Nie dla mołojeckiej sławy, ale z poczucia wdzięczności do losu i obowiązku dzielenia się wiedzą i doświadczeniem napisałem książki o tym co mi w duszy gra i leży na sercu. Ich główne przesłanie to, że warto żyć i działać w zgodzie z osobistymi wartościami i mieć świadomość, że droga jest ważniejsza niż cel, a cel nie uświęca środków.
Droga innowacji. Pracuj ciężko. Baw się. Zmieniaj świat. – to historia powstania mBanku jako studium przypadku urzeczywistnienia innowacji przełomowej, która zmieniła polski sektor bankowy na progu lat dwutysięcznych. Pokazuje, że realizacja przełomowego pomysłu biznesowego wymaga indywidualizmu i katorżniczej pracy zespołowej ludzi współpracujących zgodnie z zasadą „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”.
Droga ważniejsza niż cel. Wartości w życiu i biznesie. – powstała z przekonania, że warto poszukiwać i kształtować własne wartości. Ponadto wartości firmy, podobnie jak wartości ludzi, stanowią ich wyróżnik, trwałą przewagę strategiczną, pozwalają przetrwać trudny okres i osiągnąć sukces.
Od wartości do działania. Przywództwo w czasach przełomowych – ilustruje tezę, że zarządzanie przez wartości zaczyna się i kończy na przywództwie, dobrze albo źle. Książka ilustruje współczesne wyzwania przywództwa w czasach turbulencji i niepewności. Uświadamia, że każdy z nas jest przywódcą jako przyjaciel, matka, ojciec, kapitan drużyny sportowej, a nie tylko jako prezes, minister i prezydent, bo wywiera wpływ na życie innych, kiedy oni podążają za naszą radą i przykładem. Sztuka przewodzenia to umiejętność dostrzegania i urzeczywistniania wspólnych celów przy wykorzystaniu talentów innych ludzi i tkwiącego w nich potencjału